Pink FloydAlbum

Het album “The Wall” van het Engelse genootschap Pink Floyd kan in meerdere opzichten een oorlogsdocument genoemd worden. Het product is namelijk een concept dat opgesteld is uit, enerzijds, de ervaringen als “kind van de Tweede Wereldoorlog” van bassist/zanger Roger Waters en anderzijds uit ideeën die onstaan zijn omdat de bassist toenemend ontevreden is met de positie waarin de band zich gemanoeuvreerd heeft door haar groei: Waters is van mening dat Pink Floyd zichzelf vervreemd heeft van het publiek. Ook tekent het album de periode waarin de band Pink Floyd als zodanig het leven liet; door de wederzijdse onwil tot samenwerking van een aantal leden, het feit dat Roger Waters zichzelf als dominante figuur dan wel dictator binnen de band gepositioneerd had, én het gegeven dat de band veelvuldig gebruik maakte van externe assistentie, kan “The Wall” niet als een volwaardig groepsproduct geduid worden. Tijdens de uitwerking van het project culmineerden de interne strubbelingen en dit resulteerde uiteindelijk direct in het gedwongen vertrek van toetsenist Richard Wright en, op langere termijn, tot min of meer het einde van de band na “The Final Cut“, zodat “The Wall” wél het laatste album is waarop de meest geloofde line-up van de band nog compleet acte de présence geeft. Echter, met de ontstaansgeschiedenis van het album in ogenschouw genomen, is “The Wall” zonder twijfel een problematisch element in het oeuvre van de band te noemen.

De muziek op “The Wall” valt vanwege verschillende oorzaken enigszins uit de toon die de band gezet had met haar eerdere werk. Ten eerste is het gegeven dat het gros van het materiaal van deze de dubbelaar nagenoeg zelfstandig geschreven is door Roger Waters debet aan het feit dat het album niet te classificeren is als een “klassieke” Pink Floyd-plaat, daar de normale wisselwerking tussen de melodieuze stijl van Gilmour en de wat houterige, frase-gerichte stijl van Waters nagenoeg afwezig is en slechts teruggevonden kan worden in een nummer als het door Gilmour geschreven Comfortably Numb. Los daarvan heeft de band amper samen gespeeld in de studio, waardoor er veel minder ruimte was voor experiment, terwijl dat met name het oudere materiaal kenmerkt. Ten derde is de plaat, zoals reeds vermeld, in hoge mate onderhevig geweest aan invloed van buitenaf, niet alleen door de inmenging van producent/mede-schrijver/mede-muzikant Bob Ezrin, maar ook in de vorm van een veeltallige selectie van gastmuzikanten: niet alleen zijn er andere toetsenisten en een andere drummer voor een aantal nummers aangetrokken (zoals Jeff Porcaro voor Mother), ook is er gebruik gemaakt van een klas schoolkinderen. Daarnaast heeft de band voor een verdieping van het geluid ook nog een orkest ingeroepen, maar daar waar op “Atom Heart Mother” het aanwezige orkest actief bijdroeg aan het creëren van de compositie, is het op “The Wall” ingezette orkest uitsluitend gebruikt voor muzikale inkleuring. Dit heeft samen met de reeds genoemde factoren ertoe geleid dat “The Wall” een behoorlijk song-georiënteerd en relatief ruig album is dat qua stijl regelmatig dichter bij het solo-werk van Waters dan bij een album als “The Dark Side Of The Moon” staat.

De vraag werpt zich op of er dan daadwerkelijk geen karakteristieke Pink Floyd-elementen te bespeuren zijn op de plaat. Uiteraard zou het bijzonder drastisch zijn om te beweren dat het gehele album amper gewag maakt van de naam die eraan verbonden is, maar overwegend dat het album grotendeels door Waters geschreven is en dat een aantal van de muziekpartijen is overgenomen door muzikanten van buiten de band zou het niet vreemd zijn als men tot de conclusie zou komen dat “The Wall” net zomin een authentiek Pink Floyd-album is als “A Momentary Lapse Of Reason“. Echter, het zou ietwat voorbarig zijn om “The Wall” direct op één lijn te stellen met die misstap, daar David Gilmour op “The Wall” nog tegenwicht biedt aan Waters’ leidersgedrag, terwijl daar vice versa uiteraard geen sprake van kan zijn bij die liedjescollectie uit 1987. Gilmour is als zodanig voornamelijk nadrukkelijk aanwezig vanwege zijn gitaarstijl, die met name onmiskenbaar is in het gros van de solo’s, en natuurlijk is de lange publieksfavoriet Comfortably Numb de onuitwisbare vingerafdruk die de gitarist op de plaat gedrukt heeft.

Echter, ondanks het feit dat “The Wall” een problematisch geval genoemd kan worden, heeft het album tóch een bepaalde charme. Wellicht juist doordat de atmosfeer tijdens de uitwerking van Waters’ concept allesbehalve vriendelijk of positief was, is de grimmige teneur van de muziek en het concept des te meer overtuigend. Regelmatig is de woede in het materiaal te bespeuren, en hoewel Bob Ezrin soms bemiddelde tussen Gilmour en Waters lijkt er toch een ondertoon van aversie de plaat te “versieren”, en dit geeft “The Wall” extra overredingskracht. Ook het feit dat op dit product de rest van de band nog enigszins erin slaagt enige mate van evenwicht te bewaren voorkomt dat een en ander compleet wordt gereduceerd tot forum voor de polemiek van de bassist, wat (met name gezien de lengte van het album) een nog zwaardere luisterervaring dan “The Final Cut” had kunnen opleveren. Bovendien is het album als laatste oorlogsdocument voor de complete capitulatie nog steeds van acuut belang.

“The Wall” is een product met gebreken vanwege het feit dat het meer een Roger Waters- dan een Pink Floyd-product is. Bovendien nodigt de lengte van het album door de zware natuur en droefgeestige sfeer van het materiaal niet per se uit tot het onafgebroken beluisteren van de complete plaat in een ononderbroken sessie. Echter, in andere opzichten is “The Wall” juist wel interessant. Niet alleen is een aantal van de composities van behoorlijk hoge kwaliteit, ook wordt het meeste met veel overtuiging gebracht, wat wellicht te danken is aan de wederzijdse vasthoudendheid van Roger Waters en David Gilmour, die waarschijnlijk mede veroorzaakt werd door de groeiende spanningen binnen de band. Tenslotte is het album ook nog interessant als document dat uiteindelijk onherroepelijk het einde van het fenomeen Pink Floyd inluidde, en zowel vanuit een historisch als een muzikaal perspectief is “The Wall” dan ook een belangrijk product – zowel binnen de discografie van de band als in het kader van de Westerse popmuziek.

Christopher Cusack

2CD:

3CD (Experience Version):

7CD (Immersion Version):

2LP (2012 versie):