Isildurs Bane & Peter HammillAlbum

U zal het misschien wel eens gemerkt hebben. Zo na je studietijd, wanneer je al een half jaartje in je eerste baan gerold bent. Je wilt jezelf bewijzen, de rondes maken en neemt heel wat hooi op je vork. Je ben trots op je nieuwe opstekje en laat die – ineens – vreemde, onvoorspelbare vrienden vallen die je dreigen uit je nieuwe balans te trekken. Of zij hobbelen en tollen flamboyant verder zonder jou. Ze vinden jouw geliefde ‘een tikkeltje saai’. Je hebt je draai te pakken, maar dan lijkt die draai ineens een soort maalstroom te zijn. Het begint met meegesleurd worden. Dan blijft er alleen nog de sleur over. Heb je nou eigenlijk wel bewust gekozen voor dit leven of heeft de jungle om je heen je meegevoerd? Kan je wel zelf kiezen? Is dit het nou? Was dit het nou?

Zo begon deze recensent zich te memoreren – en te fantaseren – na een avondje in schaars licht voor de stereo. Met het tekstvel van de vinyluitvoering van “In Amazonia” op schoot. Het album beluisterde ik al een tijdje, het greep me al naar de keel en veroorzaakte vreemde bobbels op onderarmen, maar nu stond mijn haar ook nog eens recht overeind.

Tijd voor wat vertrouwde recensie superlatieven. Dit is misschien wel het beste album waar Peter Hammill onderdeel van was sinds de hoogst creatieve schreeuwstorm die  Van der Graaf Generator’s “Pawn Hearts” was in 1971. “In Amazonia” is een sterk conceptalbum over het verzanden in de levensloop. De teksten en basale liedstructuren werden door Peter Hammill verzorgd en opgestuurd naar Mats Johansson, de componist en producer van het Zweedse Isildurs Bane.

Johansson had al eerder een grote vis uit de progvijver gevangen voor een samenwerking; in 2017 maakte hij met Steve Hogarth het prachtige “Colours Not Found In Nature”. Johansson is in de kern een sterke componist, maar bovenal een geweldige arrangeur. Hij kan muziek oppakken en verheffen. Zo maakte hij met Hogarth eigenlijk een hedendaags Marillion album waarbij hij de gangbare symfonische begeleiding verving voor een nogal plezant te noemen avant-gardistisch kamerorkest dat de luisteraar verraste met zich vlot afwisselende geluiden en muzikale paletten. Dit is wat mij betreft het beste en ook meest progressieve album dat Marillion zelf niet maakte de afgelopen twintig jaar.

Bij Peter Hammill past een ander pallet. Johansson kiest voor blazers, broeierige toetsen, percussie, marimba, geprepareerde piano (a lá John Cage), stemmige strijkers, drums, wenende mannenkoortjes en elektronisch slagwerk. Wat klinken de gitaren trouwens lekker ‘gritty’. Ook drummer Pat Mastelotto van King Crimson is dan bij het derde nummer Aguirre van de partij. Door de blazers brutaal en hoekig te laten toeteren lijkt de productie te willen vertellen: de geest David Jackson hangt hier achter het behang om de vocale paranoia van Hammill aan te sterken, zoals we gewend zijn. Zoals we het eigenlijk ook willen.

Het gehele album is uiteraard gestileerd rondom de luisterbeleving van een broeierig, chaotisch en machtig oerwoud. De zang van Peter Hammill is elders opgenomen en de oplettende luisteraar kan ook horen dat de complexe muziek om en door hem heen gecomponeerd is. Dit werkt wat vervreemdend, want welke zanger kan zich immers zó ontzettend niets aantrekken van deze panische arrangementen? Het geeft je het gevoel alsof Hammill als een soort spook vanuit de dood door de muziek tiert. De songs die hij schreef voor het project zijn tekstueel en conceptueel uitzonderlijk, vandaar ook mijn lange introductie. Peter Hammill is hier meer dan ooit een zingende acteur, in plaats van een muzikant. De adem van de uitvoering is dan waar het hier om moet draaien en de precieze toonhoogte zal hem een worst wezen. De prog coryfee zal hiermee mensen die zich eerder niet met zijn stijl konden vereenzelvigen ook ditmaal niet over de streep trekken.

De eerste drie songs, op het vinyl kant A, hebben een gemeenschappelijke vibe. Duister, zo niet apocalyptisch, ritmisch, afwisselend, maar toch ook weer met een sterke constante onderstroom. Op de B-kant is het tien minuten razende This is Where? duidelijk een stuk meer avant-gardistisch en chaotischer dan het voorgaande. Het wordt opgevolgd door het concluderende The Day Is Done waarin juist de piano van Johansson en de stem van Hammill minimalistisch worden aangevuld met sferische geluiden. De instrumentale reprise The Bird Has Flown vormt dan een mooie brug, ook qua titel, met het openingsnummer Before You Know It.

Dit album, dat je evengoed kan zien als progressieve rock als hedendaagse kunstmuziek – zoals je bij VPRO Vrije Geluiden zou kunnen aantreffen – komt op mij finaal over als een groot finaal artistiek statement. Het is zoals “Tilt” van Scott Walker  voelt, als “The Juliet Letters” van Elvis Costello of “Blackstar” van David Bowie. Het is een album waarop de artiest op zoek gaat naar de ultieme uitdaging voor zichzelf. En dat levert veelal geen makkelijk verteerbare luistermuziek op, daar moet je echt van houden. De productie van het album is ook bijzonder sterk en de kamer vullende klanken zijn dan ook een genot om naar te luisteren. Daar staat dan ook nog eens de handtekening van Mats Johansson onder, mogen we hem al tot genie uitroepen?

“In Amazonia” is simpelweg een album dat niet overgeslagen kan worden door Peter Hammill fans en liefhebbers van progressieve rock die tegen de avant-garde aanschurkt. Fans van elektronische muziek  mogen ook even opletten.